تحلیلِ طراحی، ساخت و کاربرد در ظروف سفالی دور? سلجوقی

در منابع تاریخ هنر از سفال دوره سلجوقی بنام دومین نهضت هنر سفالگری ایران در دور? اسلامی نام برده می شود. این دوره از نیمه دوم قرن ششم آغاز و تا پایان قرن هفتم ادامه می یابد. در این دوره، خلاق ترین سفالگران ایرانی در شهرهای نیشابور، ری، کاشان، ساوه، سلطان آباد و گرگان روی کار آمدند و زیباترین شاهکارهای سفالین را که نظایر آن تا کنون در هیچ یک از مراکز جهانی بدست نیامده پدید آوردند. سفالگری ایران در دوره سلجوقی به اوج کم نظیر خود می رسد. از جمله شاخصه های نو در این دوره، بازیابی اَشکال مختلف از ظروف سفالین است. به بیان دیگر در این دوره فرم های تازه از ظروف با کاربرد مشابه دیده می شود. مثلاً ظرف مشخصی مانند ابریق، ابعاد و اندازه های مختلف همراه با شکل های فرمی متفاوت پیدا می کند و اجزاء ساختار آن مانند: مخزن ، آبریز ، پایه و دست? ظرف با همدیگر روابطی بصری ایجاد می کنند که رویه هم رفته طراحی آن ظرف را شکل می دهد. بازشناسی روابط حاکم بر اجزاء یک ظرف از نظر طراحی نیازمند شناسایی روابط بصری اجزاء شکل دهنده آن است. چنانکه گوناگونی ظروف بدست آمده در کاوش های علمی سوالاتی در باره کارکرد آنها در مصارف خاص یا روزمره و هم چنین نحوه استفاده از آن ظروف، به ذهن متبادر می کند که باید در پی پاسخ آن باشیم. از طرف دیگر خصوصیتی که در پیوند ناگسستنی با دو مورد پیشین، یعنی طرح و کاربرد ظرف است و باید به آن پرداخته شود، شیو? ساختن و تولید این ظروف است. اگر بپذیریم که در این دوره با اشکال متنوعی از ظروف روبرو هستیم، ناچار باید روش ساخت و مواد اولی? مورد استفاد? آن را مورد کاوش قرار دهیم.